Ισπανία: Νέα κυβερνητική πολιτική δίνει μεγάλη ώθηση στις ενεργειακές κοινότητες
Στην Ισπανία γνωρίζουν άνθιση οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί, όπως η SomEnergia, ένας από τους πιο γρήγορα αναπτυσσόμενους στην ΕΕ. Η νέα κυβερνητική πολιτική στα θέματα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έδωσε ακόμα μεγαλύτερη ώθηση στις ενεργειακές κοινότητες και στις πρωτοβουλίες που ευνοούν τις επενδύσεις από μικρούς παραγωγούς στην ανανεώσιμη ενέργεια. Η νέα πολιτική της Ισπανικής κυβέρνησης σηματοδοτεί αλλαγή στις πολιτικές που ευνοούσαν μόνο τους ενεργειακούς γίγαντες. Ξεκίνησε μάλιστα πριν την εισβολή στην Ουκρανία και την επιδείνωση της ενεργειακής κρίσης.
Το αυξανόμενο ενεργειακό συνεταιριστικό κίνημα της Ισπανίας έχει λάβει σημαντική ώθηση μετά την νέα πολιτική της κυβέρνησης που δίνει την δυνατότητα χορήγησης αδειών για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε μικρότερα σχήματα, αντί για μεγάλους διαγωνισμούς που μόνο οι μεγάλες εταιρείες ενέργειας μπορούν να αντέξουν οικονομικά.
Η κίνηση σηματοδοτεί μια αλλαγή στάσης αφού οι διαδοχικές κυβερνήσεις είχαν υποχωρήσει στις απαιτήσεις των κολοσσών της ενέργειας. Σε πολλές χώρες οι μεγάλοι ενεργειακοί κολοσσοί ελέγχουν ένα όλο και μεγαλύτερο ποσοστό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, συχνά παράλληλα και με πρότζεκτ για ορυκτά καύσιμα, αγωγούς μεταφοράς ορυκτών καυσίμων, εξορύξεις κ.ά.
Οι αλλαγές στην Ισπανία ήρθαν ως αποτέλεσμα της κατακόρυφης αύξησης των τιμών ενέργειας από τους μεγάλους προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας κατά την διάρκεια του μεγάλου καύσωνα το καλοκαίρι 2021 και πριν τον πόλεμο στην Ουκρανία. Τότε άρχισαν περισσότεροι πολίτες να αναζητούν λύσεις – τόσο σε αστικές όσο και σε αγροτικές περιοχές – στην δημιουργία ενεργειακών συνεταιρισμών για να μπορέσουν να απελευθερωθούν από τους μεγάλους προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας.
Παρόλα αυτά περιβαλλοντικοί φορείς στην Ισπανία ζητάνε καλύτερη αποσαφήνιση της έννοιας των ενεργειακών κοινοτήτων ώστε να είναι αυτόνομες και οργανωμένες με δημοκρατικό τρόπο.
Πάντως η εγκατάσταση ηλιακών συστημάτων έχει επιταχυνθεί σημαντικά μετά την κατάργηση το 2018 του λεγόμενου «φόρου ηλιοφάνειας». Η δεξιά κυβέρνηση το επέβαλε αυτό στους παραγωγούς το 2015 για να στερήσει, ουσιαστικά, εισόδημα από τις εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας. Οι καταναλωτές ήταν επίσης υποχρεωμένοι να δίνουν την πλεονάζουσα ενέργεια τους στο δίκτυο δωρεάν.
Χωρίς πετρέλαιο ή φυσικό αέριο και όχι πολύ άνθρακα, η ηλιοφάνεια είναι ο μεγαλύτερος ενεργειακός πόρος της Ισπανίας, και ωστόσο παραμένει ακόμα ανεκμετάλλευτος. Το 2020 οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αντιπροσώπευαν το 27,8% της παραγωγής ενέργειας, εκ των οποίων μόνο το 6,1% προήλθε από ηλιακή ενέργεια, με το μεγαλύτερο μέρος να προέρχεται από την αιολική (21,7%). Την ίδια στιγμή η πυρηνική ενέργεια αντιπροσώπευε το 22,2%.
Η Γερμανία έχει τρεις φορές περισσότερη εγκατεστημένη ηλιακή ενέργεια από την Ισπανία, παρόλο που είχε περίπου 1.896 ώρες ηλιοφάνειας το 2020, σε σύγκριση με σχεδόν 3.000 ώρες στην Ισπανία.
Σε χώρες όπου οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν σε μονοκατοικίες, κάθε άτομο μπορεί εύκολα να αποφασίσει να εγκαταστήσει ηλιακούς συλλέκτες. Στην Ισπανία, ωστόσο, το 66,5% του πληθυσμού ζει σε πολυκατοικίες, συνήθως ένα μείγμα ιδιοκτητών και ενοικιαστών, επομένως η κατάσταση είναι πιο περίπλοκη. Για να ξεπεραστεί το πρόβλημα της δυσκολίας να συμφωνήσουν όλοι μαζί οι ένοικοι μιας πολυκατοικίας να επενδύσουν σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, μια λύση είναι η εγκατάσταση ηλιακών (ή ηλιακών θερμικών για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και παράλληλα θέρμανση νερού) συλλεκτών στις στέγες δημόσιων κτιρίων όπως σχολεία, καθώς και εργοστάσια και αποθήκες, από όπου μπορεί εύκολα να παρέχεται ενέργεια (ηλεκτρικό ρεύμα και θερμό νερό) σε γειτονικές κατοικίες και επιχειρήσεις.
Η μη κυβερνητική οργάνωση Sustainability Observatory πρότεινε μια εκστρατεία με στόχο την παραγωγή 15.400 GWh, αρκετή ενέργεια για 7,5 εκατομμύρια ανθρώπους, μια επένδυση που θα μπορούσε να αποσβεστεί εντός έξι ετών, με δεδομένο πριν την εκτίναξη των τιμών αλλά και τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Ένα καλό παράδειγμα είναι αυτό που κάνει ο ποδοσφαιρικός σύλλογος Athletic Bilbao, που τοποθέτησε το 2013 στο νέο στάδιό του, 300 ηλιακούς συλλέκτες και μέσω της εταιρίαςτου Tekathletic προμηθεύει ηλεκτρισμό σε 200 σπίτια και επιχειρήσεις σε ακτίνα 500 μέτρων σε τιμές 25% χαμηλότερες από την τρέχουσα τιμή.
Κάτι παρόμοιο συμβαίνει στη Σαραγόσα, όπου η μη κυβερνητική οργάνωση Ecodes συνεργάστηκε με την εταιρεία ηλεκτρικής ενέργειας EDP και την τοπική αρχή για να ξεκινήσει το έργο Solar Neighborhood (ηλιακές γειτονιές). Η EDP έχει προμηθεύσει και έχει εγκαταστήσει ηλιακούς συλλέκτες στις στέγες δύο δημοτικών αθλητικών κέντρων, καθένα από τα οποία παράγει 50 kWp, αρκετά για να τροφοδοτήσουν 200 σπίτια και επιχειρήσεις στην περιοχή.
Η ηλιακή ενέργεια αντιπροσώπευε μόνο το 6,1% όλων των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας το 2020 στην Ισπανία.
Η Cecilia Foronda, επικεφαλής ενέργειας στην Ecodes, εξηγεί ότι οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα δεν πληρώνουν προκαταβολικά για την εγκατάσταση, αναγνωρίζοντας ότι οι άνθρωποι που δεν είναι ιδιοκτήτες σπιτιού δεν έχουν κίνητρα να επενδύσουν. Οι συμμετέχοντες πληρώνουν μηνιαία εισφορά 6,90 €, η οποία προορίζεται για την αποπληρωμή του κόστους της εγκατάστασης και απολαμβάνουν τιμές ηλεκτρικής ενέργειας που είναι περίπου 30% φθηνότερες από την τιμή της αγοράς. Η εισφορά καταργείται για όσους/όσες δεν είναι σε θέση να πληρώσουν.
Η Som Energia (We Are Energy), ιδρύθηκε στη Girona στη βορειοανατολική Ισπανία το 2010, από 7 μόλις μέλη και σήμερα είναι ο ταχύτερα αναπτυσσόμενος και μεγαλύτερος ενεργειακός συνεταιρισμός της Ευρώπης, με περίπου 70.000 μέλη. Είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Ενερεγιακών συνεταιρισμών REScoop.eu και μέλη της έχουν συμμετάσχει σε διάφορες εκδηλώσεις που έχουν διοργανωθεί στην Ελλάδα, μεταξύ των οποίων από το Φόρουμ Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας και τον Άνεμο Ανανέωσης (επίσης μέλος της REScoop.eu).
Η SomEnergia λειτουργεί δημοκρατικά και ακολουθεί το μοντέλο της φράουλας, είναι ομπρέλα για μικρότερους συνεταιρισμούς σε ολόκληρη τη χώρα, και ενισχύει τις πρωτοβουλίες που δημιουργούνται μέχρι να είναι σε θέση να ριζώσουν και να λειτουργήσουν αυτόνομα, όπως δηλαδή γίνεται με τα νεαρά φυτά της φράουλας. Τα μέλη πληρώνουν 100 ευρώ συμμετοχή που επιστρέφεται αργότερα.
Το 2021 ξεκίνησαν ένα νέο πρόγραμμα και ζήτησαν να συγκεντρώσουν, περίπου 4,75 εκατομμύρια ευρώ από τα μέλη, χρήματα που θα επιστραφούν από τα έσοδα που παίρνουν από την πώληση της περίσσειας ηλεκτρικής ενέργειας στο δίκτυο. Τέθηκε όριο 15 ημερών για να συγκεντρωθεί αυτό το ποσό, αλλά στην πραγματικότητα συγκεντρώθηκε μέσα σε μία ημέρα με τη συμμετοχή 1500 μελών.
Όταν τα άτομα θέλουν να εγκαταστήσουν ηλιακούς συλλέκτες στα σπίτια τους, η Som Energia τους ενθαρρύνει να δημιουργήσουν έναν τοπικό συνεταιρισμό και στη συνέχεια να αγοράσουν την ενέργεια καθώς όχι μόνο είναι φθηνότερο αλλά δημιουργεί και μια τοπική, μικρή ενεργειακή κοινότητα που με τη σειρά της βοηθά στη διάδοση της ενεργειακής αυτάρκειας.
«Θέλουμε να επεκτείνουμε αυτό το μοντέλο, αλλά ταυτόχρονα δεν έχουμε εμμονή με την ανάπτυξη», λέει o Banal-Estanol, Πρόεδρος της SomEnergia και καθηγητής οικονομικών.
Τώρα που οι μεγάλες εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας δεν μπορούν πλέον να βασίζονται στην κυβέρνηση για να ανακόψουν την εξάπλωση του συνεταιριστικού κινήματος, προσφέρονται να χρηματοδοτήσουν εγκαταστάσεις σε στέγες για κοινότητες, προκειμένου να αποκτήσουν νέους πελάτες.
Οι διαφορές μεταξύ μιας εταιρίας που παράγει ενέργεια από ανανέωσιμες πηγές και μιας ενεργειακής κοινότητας / ενεργειακού συνεταιρισμού πολιτών είναι μεγάλες. Υπάρχουν σήμερα πολλές μεγάλες ή μικρότερες επιχειρήσεις που παράγουν ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές αλλά οι εταιρίες αυτές εξακολουθούν να κατέχουν την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, υπογράφουν συμβόλαια με τους καταναλωτές, διαμορφώνουν συχνά τιμές ανάλογες με αυτές των εταιριών ορυκτών καυσίμων και συχνά είναι παρακλάδια εταιριών ορυκτών καυσίμων.
Μια πραγματική ενεργειακή κοινότητα, ένας ενεργειακός συνεταιρισμός που ακολουθεί τις αρχές της συνεργατικής οικονομίας δεν παράγει μόνο ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές αλλά έχει παράλληλα κοινωνικούς, περιβαλλοντικούς και οικονομικούς στόχους, πολύ συχνά στηρίζει τα πιο ευάλωτα μέλη ή ενισχύει άλλες κοινότητες μέχρι να σταθούν στα δικά τους πόδια. Επίσης, πολύ σημαντικό λειτουργεί δημοκρατικά και σχεδιάζει τα προγράμματά της από κοινού με τα μέλη. Στην περίπτωση των ενεργειακών κοινοτήτων η παραγωγή, πώληση κι αποθήκευση ή ανταλλαγή ενέργειας μπορεί να βρίσκεται στα χέρια των πολιτών, σε άλλη περίπτωση οι πολίτες απλώς “αγοράζουν” (πραγματικά ή εικονικά) ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές αλλά δεν έχουν στα χέρια τους της ενεργειακή επάρκεια και διαχείριση.
Οι μεγάλες ενεργειακές εταιρείες φαίνεται να αναδιοργανώνονται και αφενός ανοίγονται σε διαφορές πηγές ενέργειας ταυτοχρόνως (ανανεώσιμες, ορυκτά καύσιμα, σχιστολιθικό αέριο και πετρέλαιο) επιδιώκοντας παράταση της χρήσης των ορυκτών καυσίμων για πολλές δεκαετίες ακόμα, πολύ πέρα και από το ορόσημο 2050, ενώ από την άλλη μετατρέπονται όλο και περισσότεροι σε εταιρίες πώλησης υπηρεσιών, από την κατασκευή ηλιακών στεγών ή πώληση προγραμμάτων εξοικονόμησης ενέργειας μέχρι την επέκταση δικτύων φυσικού αερίου, αποθήκευση ενέργειας κ.ά.
(Το κείμενο αυτόστα ελληνικά βασίστηκε στο άρθρο του The Guardian που ακολουθεί πιο κάτω στο πρωτότυπο, αλλά δεν είναι απλή μετάφραση, περιλαμβάνει δικές μας απόψεις και στοιχεία)
—————————————————————————————————————————————————————————————————————–
Spain’s energy cooperatives lead charge to exploit solar power
Stephen Burgen in Barcelona
Published here in The Guardian
Spain’s growing energy cooperative movement has received a boost after the government announced that some of the latest allocation of renewable energy will be in small lots, rather than large tranches that only big energy companies can afford.
The move signals a change of attitude after successive governments have given in to the demands of the power giants.
It comes as cooperatives in rural and urban areas are trying to break free from the major electricity suppliers that have exploited high demand during the recent heatwave to push prices up to record levels.
Cristina Alonso, energy spokeswoman for Friends of the Earth, welcomed the government’s apparent change of heart as “a favourable measure – but not one that actually promotes energy communities because it doesn’t define what they are. These need to be defined as democratic and genuinely autonomous.”Advertisement
Solar installation has accelerated rapidly since the abolition in 2018 of the so-called “sunshine tax”. The rightwing government imposed this on self-sufficient consumers in 2015 for, in effect, depriving power companies of income. Consumers were also obliged to give their surplus energy to the grid free of charge.
With no oil or gas and not much coal, sunshine is Spain’s greatest energy resource, and yet it remains underexploited. According to the Spanish Electric Network, in 2020 renewables accounted for 43.6% of energy production of which only 6.1% came from solar power, with the bulk coming from wind (21.7%) and nuclear (22.2%).
Germany has three times as much installed solar power as Spain even though it had about 1,896 hours of sunshine in 2020, compared with almost 3,000 hours in Spain.
In countries where most people live in single-family dwellings, any individual can generally decide to install solar panels. In Spain, however, 66.5% of the population live in apartment blocks, usually a mix of owner-occupiers and tenants, so the situation is more complex.
To get around the problem of trying to get everyone to agree to invest in renewable energy for a multi-occupied building, one solution is to install solar panels on the roofs of public buildings such as schools, as well as factories and warehouses, that can supply electricity to neighbouring homes and businesses.
The NGO Sustainability Observatory has proposed a rooftop campaign that would produce 15,400GWh, enough for 7.5 million people, on an investment that it says would be recoverable within six years.
This is what Athletic Bilbao football club is offering its neighbours. When the club built a new stadium in 2013, it installed 300 solar panels and through its offshoot Tekathletic supplies electricity to 200 homes and businesses within a 500-metre radius at prices 25% below the going rate.
Something similar is happening in Zaragoza, where the NGO Ecodes has teamed up with the power company EDP and the local authority to initiate the Solar Neighbourhood project.
EDP has supplied and installed solar panels on the roofs of two municipal sports centres, each of which generates 50kWp, enough to supply 200 homes and businesses in the vicinity.
Solar power accounted for only 6.1% of all renewables in 2020, according to the Spanish Electric Network.
Cecilia Foronda, the head of energy at Ecodes, explains that participants in the scheme do not pay up front for the installation, in recognition that people who are not homeowners are not motivated to invest.
Participants pay a monthly quota of €6.90 (£5.90), which goes to repay the cost of the installation, and enjoy electricity prices that are about 30% cheaper than the market rate. The quota is waived for those least able to pay.
Foronda says Ecodes is seeking European funding in order to replicate the scheme in six other Zaragoza neighbourhoods.
Meanwhile, Som Energia (We Are Energy), which was founded in Girona in north-east Spain in 2010 and claims to be Europe’s oldest energy cooperative, has about 70,000 members.
The co-op, which is run democratically, acts as an umbrella for smaller co-ops across the country, says Albert Banal-Estanol, its president. Members pay a €100 joining fee that is later reimbursed.
When individuals want to install solar panels on their homes, Som Energia encourages them to form a local cooperative and then buy in bulk as it is not only cheaper but creates an energy community that in turn helps spread the word about self-sufficiency.
“Last year we had a project that cost around €5m and we asked members to contribute, money that would be paid back from the income we get from selling excess electricity to the grid,” says Banal-Estanol. “We set a deadline of 15 days but we raised it all in one day.”
“We want to extend this model but at the same time we’re not obsessed with growth,” he says. “We just want to see renewables grow.”
Now that the big power companies can no longer rely on the government to stymie the spread of the cooperative movement, they are getting in on the act, offering to fund rooftop installations for communities in order to hang on to their customers.
A genuine energy community, Alonso says, has social and environmental objectives, as well as economic ones. If it’s simply a case of a company supplying electricity from renewable sources “the company still owns the installation, you have a contract with them, and the only difference is the electricity comes from solar panels.”
“The big power companies are reconfiguring themselves from selling electricity to selling services,” says Foronda. “But we need to ensure that energy self-sufficiency is in the hands of citizens because it empowers them.”
Published here in The Guardian
Αφήστε μια απάντηση