2° SOCIAL ECONOMY MISSION

Sifnos island (Greece), 20-23 September 2022

2η Αποστολή Κοινωνικής Οικονομίας – Επίσκεψη και συνάντηση εργασίας στη Σίφνο των εταίρων του προγράμματος GRAPE 

“Local Social Green Resilience Action Plans for small and peripheral territories”

Grant Agreement no. 101074093

Ο Δήμος Σίφνου και ο Άνεμος Ανανέωσης (Κοιν.Σ.Επ) φιλοξένησαν στη Σίφνο, 21-23 Σεπτεμβρίου, την 2η αποστολή Κοινωνικής Οικονομίας που πραγματοποιήθηκε, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος GRAPE, με τη συμμετοχή εκπροσώπων- εταίρων του προγράμματος από “μικρές” περιοχές της Ιταλίας (πόλη Mirabella της Σικελίας και Malegno της Β. Ιταλίας) και Ισπανίας (πόλη Bonares). Το πρόγραμμα στο οποίο είναι εταίρος ο Δήμος Σίφνου στηρίζουν με τεχνογνωσία και μεταφορά εμπειριών και καλών πρακτικών, ο Άνεμος Ανανέωσης, το Ευρωπαϊκό Δίκτυο δημόσιων φορέων και επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας REVES, το περιφερειακό δίκτυο συνεταιρισμών FAECTA, το Ίδρυμα της κοινότητας της Messina – Fondazione di Comunità di Messina (συντονιστής του προγράμματος) για την Mirabella Imbaccari, το Sol.Co. Camunia για το Malegno, η COOPINTE για το Bonares.  

Η αποστολή περιλάμβανε τόσο ανταλλαγές εμπειριών και καλών πρακτικών μεταξύ των εταίρων όσο και δυο δημόσιες εκδηλώσεις, ημερίδα για τη βιώσιμη Διαχείριση των Φυσικών Πόρων Σίφνου, στις 21 Σεπτέμβρη (πολιτιστικό Κέντρο Αρτεμώνα), και εργαστήριο ανταλλαγής Καλών Πρακτικών Κοινωνικής Οικονομίας, στις 22 Σεπτεμβρίου (ίδρυμα Πρόκου). Οι εκδηλώσεις ήταν σε συνέχεια της επιτυχημένης διημερίδας με θέμα “Βιώσιμη Διαχείριση Φυσικών Πόρων Σίφνου” που διοργανώθηκε 25 και 26 Ιουνίου στη Σίφνο.

Οι συμμετέχοντες ξεναγήθηκαν, επίσης, στα περίπτερα των εκπροσώπων νησιών που συμμετείχαν στο Φεστιβάλ Κυκλαδικής Γαστρονομίας “Νικόλαος Τσελεμεντές”, καθώς και σε μικρή γαστρονομική δοκιμή στο Φάρο, που οργανώθηκε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ.

Στόχος της αποστολής κοινωνικής οικονομίας στη Σίφνο

Στόχοι της επίσκεψης ήταν να γνωρίσουν οι εταίροι το νησί και την κοινωνία της Σίφνου, μια από τις περιοχές που συμμετέχουν στο πρόγραμμα, σε συνέχεια της 1ης αποστολής στη Mirabella της Σικελίας. Μέσα από το πρόγραμμα και την συνεργασία οι κοινωνίες αυτές θα διαμορφώσουν ένα σχέδιο για να μπορούν να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της εποχής, να βελτιώσουν την ανθεκτικότητά τους και την κοινωνική τους οργάνωση απέναντι σε κινδύνους και κρίσεις, καθώς και να στραφούν προς πράσινες λύσεις, αξιοποιώντας τόσο την ευρύτερη εμπειρία της κοινωνικής οικονομίας όσο και γνώσεις και εμπειρίες παραδοσιακής συνεργασίας που έχουν αναπτύξει οι ίδιες στο πέρασμα της ιστορίας.

Για το ευρωπαϊκό πρόγραμμα COSME – GRAPE. Σχέδιο “Κοινωνικής Πράσινης Ανθεκτικότητας για τη Σίφνο” με τη συμμετοχή των πολιτών 

Τα θέματα αυτά θα αναπτυχθούν και θα εμβαθύνουν περαιτέρω σε συνολικά 3 διακρατικές αποστολές: Mirabella, Σίφνος και Μπονάρες. Οι αποστολές βοηθούν στη μελέτη και ανταλλαγή εμπειριών ώστε να διαμορφωθεί, για κάθε μια από τις περιοχές που συμμετέχουν, ένα “Τοπικό Σχέδιο Κοινωνικής Πράσινης Ανθεκτικότητας”, (συνολικά 4), λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτές οι περιοχές είναι μικρές και έχουν διαφορετικές ανάγκες, δυνατότητες, προβλήματα αλλά και ευκαιρίες, σε σύγκριση με μεγάλες πόλεις και περιφέρειες. Θα παραχθεί, επίσης, ένα “έγγραφο συστάσεων” για την αναπαραγωγιμότητα του έργου και τη συμμετοχή κι άλλων περιοχών. σε ευρωπαϊκό επίπεδο.  

Η βιώσιμη διαχείριση του νερού και των μικρών οικοσυστημάτων, η καλλιέργεια τοπικών σπόρων, δέντρων και αρωματικών φυτών στη Σίφνο και γενικότερα στον νησιωτικό χώρο, η διατήρηση της γονιμότητας του εδάφους,η συντήρηση και αποκατάσταση των ξερολιθιών, η προστασία από την διάβρωση την εποχή της κλιματικής κρίσης καθώς και ο ρόλος της κοινωνικής οικονομίας στην γεωργία, στον τουρισμό, στις κοινωνικές υπηρεσίες και στην ενέργεια θα αποτελέσουν θέματα προς συζήτηση στο πλαίσιο της διαμόρφωσης του σχεδίου “Κοινωνικής Πράσινης Ανθεκτικότητας για τη Σίφνο”. 

Για την επιτυχή διαμόρφωσή του θα υπάρχει στήριξη και μεταφορά καλών πρακτικών από δύο προγράμματα που υλοποιούνται στη Σίφνο, το SMILO MED καθώς και το COSME-GRAPE. Με το πρόγραμμα SMILO επιδιώκεται να προωθηθεί ο συμμετοχικός σχεδιασμός της “Βιώσιμης Διαχείρισης των Φυσικών Πόρων” με έμφαση στην βιοποικιλότητα, τις τοπικές ποικιλίες και τις ξερολιθιές, ενώ με την εμπειρία από το GRAPE η ανάπτυξη σύγχρονων δομών κοινωνικής οικονομίας, ως εξέλιξη του συνεργατικού πνεύματος που υπήρχε στη Σίφνο.

Μερικές πρακτικές δραστηριότητες που θα πραγματοποιηθούν στη Σίφνο είναι 

• η αποκατάσταση μιας μικρής σε έκταση ξερολιθιάς σε μια περιοχή, που θα χρησιμοποιηθεί και ως εργαλείο εκπαίδευσης από έμπειρους τεχνίτες προς νεότερους, 
• η συγκέντρωση στοιχείων από άλλα προγράμματα και έρευνες όσον αφορά στην προστασία των νερών της Σίφνου μέσα από ένα συμμετοχικό μοντέλο διαχείρισής τους, αξιοποιώντας παραδοσιακά μοντέλα από κοινού διαχείρισης και σύγχρονες πρακτικές (επανάχρηση, χρήση γκρίζων νερών, ευαισθητοποίηση, ανάδειξη πηγών, χαρτογράφηση κ.ά.)
• η ανάδειξη του δικτύου γουρνών, δεξαμενών, στερνών, και πηγαδιών που αποτελούσε σοφή διαχείριση αλλά και μια άτυπη χαρτογράφηση των πηγών νερού,
• η συγκέντρωση παραδοσιακών σπόρων και αλλά και πληροφοριών για σοφές παραδοσιακές πρακτικές καλλιέργειας και εμβολιασμούς δέντρων, που μπορούν να συμβάλλουν σε ένα βιώσιμο μέλλον για τη γεωργία στην σύγχρονη εποχή, ιδιαίτερα όσον αφορά στην διατροφική ασφάλεια και 
• η διερεύνηση του ρόλου των ξερολιθιών (και) στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων από την κλιματική κρίση στα νησιά.

Ημερίδα για τη Βιώσιμη Διαχείριση των Φυσικών Πόρων Σίφνου 

Η ημερίδα που διοργανώθηκε στις 21.9.2022, στο πλαίσιο του προγράμματος GRAPE, ήταν μια συνεργασία πολλών φορέων: Άνεμος Ανανέωσης, Δήμος Σίφνου, Επιτροπή “Βιώσιμης Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Σίφνου”, Αγροτικός Μελισσοκομικός Συνεταιρισμός και  Πολιτιστικός Σύλλογος Σίφνου, ο οποίος μάλιστα ενέταξε την ημερίδα στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Κυκλαδικής Γαστρονομίας “Νικόλαος Τσελεμεντές”.

Ήταν, επίσης, συνέχεια διημερίδας με θέμα “Βιώσιμη Διαχείριση Φυσικών Πόρων Σίφνου”, στις 25 και 26 Ιουνίου 2022, όπου συζητήθηκαν τα θέματα της διαχείρισης των νερών, της προστασίας των υγροτόπων και βιοτόπων, του ρόλου των ξερολιθιών, του πώς η κλιματική κρίση επηρεάζει κάθε τομέα και κάθε δραστηριότητα καθώς και η συμβολή μας στην προστασία του κλίματος και την προσαρμογή στην νέα κλιματική πραγματικότητα αξιοποιώντας σύγχρονες “πράσινες λύσεις” κι αξιοποιώντας υπάρχουσες σοφές πράσινες πρακτικές από το παρελθόν. 

Μερικά από τα συμπεράσματα που προέκυψαν από την ημερίδα: 

Μια πρώτη καταγραφή 1700 αγροτικών κτισμάτων κοντά σε μονοπάτια της Σίφνου

Η Κατερίνα Κανακάρη (PhD, Περιβαλλοντολόγος) ανέπτυξε, με παράλληλη φωτογραφική ξενάγηση, τον “σημαντικό και πολυσύνθετο ρόλο των ξερολιθιών – πολιτισμικό, οικολογικό, κλιματικό και αγροτικό”.  Αναφέρθηκε, επίσης, σε μια πρώτη καταγραφή – με  πρόγραμμα της Νομαρχίας και της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (2009) – 1700 αγροτικών κτισμάτων (αλώνια, πατητήρια, στέρνες, ανεμόμυλοι, στάβλοι κτλ) που ήταν σε γειτνίαση με τα βασικά μονοπάτια του νησιού. Επισήμανε ότι με τη ραγδαία αλλαγή του τοπίου θα είχε νόημα να συνεχιστεί μια τέτοια καταγραφή είτε σε κάποιο τμήμα του νησιού, είτε στο σύνολο είτε για κάποιον συγκεκριμένο τύπο κτίσματος ή να εντοπιστούν αλλαγές που έχουν ήδη γίνει. “Το θέμα της καταγραφής γενικότερα της σημερινής εικόνας του νησιού είναι πολύ σημαντικό από κάθε πλευρά, ιστορική,  αρχαιολογική, αρχιτεκτονική, εθνολογική, πολιτιστική, κοινωνική. Η καταγραφή βοηθάει να δούμε με άλλο μάτι το τι υπάρχει που το θεωρούσαμε δεδομένο ή το αγνοούσαμε”. Πρότεινε, επίσης, να καταγραφούν και οι ξερολιθιές, μια και για να υπάρξουν προτάσεις για την διατήρησή τους χρειάζεται καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης.

Στην παρέμβασή του ο Νίκος Χρυσόγελος (πρόεδρος του Ανέμου Ανανέωσης) επισήμανε ότι τα, σύμφωνα με εκτιμήσεις, 2.000 με 3.000 χιλιόμετρα ξερολιθιών (πεζούλες) στη Σίφνο παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην προστασία της γονιμότητας του εδάφους, του εμπλουτισμού του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα, της δημιουργίας μικρών οικοσυστημάτων με φυτά, έντομα και μικρά ζώα. Βοηθάνε τόσο τη γεωργία (ανθεκτική γεωργία) όσο και γενικότερα τη φύση. Αλλά τώρα πρέπει να δούμε τη συνεισφορά του δικτύου ξερολιθιάς και στην αντιμετώπιση της οικολογικής και κλιματικής κρίσης, στον μετριασμό ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως αμμοθύελες και ανεμοθύελλες, πλημμύρες, που λόγω κλιματικής κρίσης κάνουν πιο έντονη την εμφάνισή τους και στην δική μας κλιματική ζώνη. Στο πλαίσιο αυτό, χρειάζεται να εντοπίσουμε καλές πρακτικές αλλά και να διαμορφώσουμε νέα χρηματοοικονομικά και άλλα εργαλεία που θα κάνουν βιώσιμη τη διαχείριση και αποκατάσταση των ξερολιθιών, στο πλαίσιο της κλιματικής πολιτικής.

Ο Μαρτίνος Γκαίτλιχ (βιολόγος – περιβαλλοντολόγος) στην ομιλία του “Μικροί υγρότοποι, βιότοποι της Σίφνου και η σημασία της βιώσιμης διαχείρισής τους” επισήμανε τον αναντικατάστατο ρόλο τους για την προστασία της φύσης αλλά και για την τοπική κοινωνία. 

Ο Γιώργος Λουκής, αντιδήμαρχος Πολιτικής Προστασίας, αναφέρθηκε στις 72 γούρνες και χαβούζες που υπήρχαν στη Σίφνο παλιότερα – τώρα μερικές έχουν ξεραθεί ή καταστραφεί -, στην προσπάθεια παραδοσιακής διαχείριση του νερού στη Σίφνο καθώς και στην πρωτοβουλία  αποκατάστασης κάποιας στο Πέραμα, κοντά στο μοναστήρι της Βρύσης, εκεί από όπου ξεκινούσαν ή διέρχονταν παλιότερα οι γεωργοί.   

Στην παρέμβασή της  η Αλεξάνδρα Κατσίρη, ομότιμη καθηγήτρια ΕΜΠ, με τίτλο “Do as Sifnos has always done – Save water!” τόνισε την ανάγκη να επικοινωνήσουμε στους κατοίκους και τους επισκέπτες της Σίφνου ότι το νερό είναι σπάνιο, κάνοντάς τους κοινωνούς των θαυμαστών τρόπων με τους οποίους οι κάτοικοι του νησιού από την αρχαιότητα μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα διαχειρίζονταν το νερό με σύνεση. Πρότεινε ο Δήμος να προβάλει το νερό ως Δημόσιο αγαθό υψηλής αξίας. Πρότεινε, επίσης, τρεις δράσεις ευαισθητοποίησης για τη μη σπατάλη του νερού: Μια πρώτη δράση θα είναι η ανάδειξη μνημείων νερού, όπως πηγές, πηγάδια, βρύσες, γούρνες, κοινοτικές στέρνες, χαβούζες, υδραύλακες κλπ. Τα μνημεία αυτά θα μπορούσαν αφού αποτυπωθούν και σηματοδοτοθητούν να ενταχθούν σε διαδρομές ή περιπάτους νερού, προσβάσιμες στους κατοίκους και τους επισκέπτες. Μια δεύτερη δράση είναι η ενίσχυση της (επανα)λειτουργίας των στερνών, ακόμα και με οικονομικά κίνητρα,  τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο των μεγάλων ξενοδοχειακών μονάδων, σαν μέσο εξομάλυνσης της καμπύλης της ζήτησης αλλά και άρδευσης των χώρων πρασίνου. Τέλος η τρίτη δράση που θα απευθύνεται σε όλους τους  stakeholders του νησιού είναι η κατάστρωση σχεδίου στρατηγικής επικοινωνίας για την ανάγκη εξοικονόμησης του νερού. Να προάγουμε ως Κοινότητα το νερό σαν παραδοσιακή ηθική αξία και να στηρίξουμε την ιδέα της διαφύλαξης, εξοικονόμησης και της βιωσιμότητας.

Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η παρέμβαση του Νίκου Μπελιού, προέδρου του Αγροτικού Μελισσοκομικού Συνεταιρισμού Σίφνου και του Γιάννη Λουμίδη, γεωργού και κτηνοτρόφου, για τη γεωργία και κτηνοτροφία σήμερα στη Σίφνο, τους παραδοσιακούς σπόρους και τις παραδοσιακές πρακτικές που μπορούν να συμβάλλουν σε ένα βιώσιμο μέλλον για τη γεωργία στην σύγχρονη εποχή. Οι δύο αναφέρθηκαν στα προβλήματα που προκύπτουν από την επέκταση παραθεριστικών – τουριστικών κατασκευών σε αγρο-κτηνοτροφικές περιοχές και στην συχνά αντιφατική συμπεριφορά, να αρέσει στους ιδιοκτήτες το τοπίο αλλά περισσότερο ως “φόντο”, χωρίς την αγροτική -μελισσοκομική και κτηνοτροφική δραστηριότητα, τις οποίες αντιμετωπίζουν κάποιες φορές ως ενοχλητικές!

Για το εργαστήριο καλών Πρακτικών Κοινωνικής Οικονομίας

Στο “εργαστήριο ανταλλαγής εμπειριών και καλών πρακτικών της κοινωνικής οικονομίας” συζητήθηκαν 

– πρακτικές που υλοποιούνται στη γεωργία, τον τουρισμό, τον πολιτισμό αλλά και θέματα καινοτόμων μεθόδων συμμετοχής των πολιτών στην διαμόρφωση των αποφάσεων σε τοπικό επίπεδο,

– ιδέες για το πώς μπορεί ένας μικρός τόπος, όπως είναι οι περιοχές που συμμετέχουν στο πρόγραμμα, να περάσουν από μια παραδοσιακή τοπική συνεργατική κουλτούρα και οργάνωση σε σύγχρονες μορφές κοινωνικής οικονομίας για να στηρίξουν την πράσινη μετάβαση τους. 

Στην Ιταλία και στην Ισπανία υπάρχουν αναπτυγμένα δίκτυα κοινωνικής οικονομίας τόσο στον γεωργικό τομέα (συνεταιρισμοί που παράγουν και μεταποιούν ή/και εμπορεύονται τα προϊόντα τους, δίκτυα παραγωγών καταναλωτών), στον πολιτισμό, στην ενέργεια (ενεργειακοί συνεταιρισμοί) και στον τουρισμό (συνεταιριστικά ξενοδοχεία) όσο και στην εκπαίδευση και κατάρτιση (κέντρα εκπαίδευσης, μέχρι και πανεπιστημιακές δομές για εκπαίδευση στελεχών, όπως για παράδειγμα το πανεπιστήμιο του συνεταιρισμού Mondragon), ενώ παίζουν σημαντικό ρόλο και στην παροχή υπηρεσιών κοινωνικής φροντίδας και υγείας, ακόμα και κατ οίκον.  

Το Ίδρυμα της κοινότητας της Messina – Fondazione di Comunità di Messina που υποστηρίζει προσπάθειες κοινωνικής οικονομίας, δημιουργεί, για παράδειγμα, ένα κέντρο για την Μεσογειακή Βιώσιμη Οικονομία ανακαινίζοντας και διαμορφώνοντας κατάλληλα το πρώην παλάτι της πριγκίπισσας στην πόλη Mirabella – που του παραχωρήθηκε για αυτό το σκοπό, σε συνέχεια ίσως και παλαιότερου φιλανθρωπικού έργου που είχε παράδοση στην περιοχή. Επίσης, έχει δημιουργήσει εδώ και μια δεκαετία έναν ενεργειακό συνεταιρισμό παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (φωτοβολταϊκά) που του αποφέρει έσοδα της τάξης των 300-400.000 ευρώ ετησίως για να μπορεί να στηρίζει τις δραστηριότητές του και να προωθεί παράλληλα πράσινες δράσεις. 

Ενδιαφέρον, προκάλεσε, και η ενημέρωση για την ανάπτυξη στην κοινότητα Bonares (Ισπανία) μιας πλατφόρμας επικοινωνίας του Δήμου με τους πολίτες, ιδιαίτερα τους πιο νέους, όχι μόνο μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης αλλά και με ένα δίκτυο στο Whatsapp, όπου μπορεί να γίνονται δομημένες συζητήσεις για θέματα του Δήμου, με τη βοήθεια συντονιστή κάθε συζήτησης. 

Πρώτη (1η) αποστολή κοινωνικής οικονομίας στην Mirabella, Σικελία

Στις 13, 14 και 15 Ιουλίου πραγματοποιήθηκε η πρώτη Αποστολή Κοινωνικής Οικονομίας του προγράμματος στη Mirabella Imbaccari στο Palazzo Biscari. Στην αποστολή συμμετείχαν οι Δήμοι Mirabella, Malegno (Ιταλία), Bonares (Ισπανία), Σίφνος (Ελλάδα) συνοδευόμενοι από το Ίδρυμα της Κοινότητας της Messina (υπεύθυνος έργου), από τους συνεταιρισμούς Sol.Co Camunia, Coopinte και Anemos Ananeosis / Wind of Renewal, από το ευρωπαϊκό δίκτυο REVES και FAECTA δίκτυο συνεταιρισμών στην Ανδαλουσία.

Η αποστολή στη Mirabella επέτρεψε στις τέσσερις εμπλεκόμενες περιοχές να μοιραστούν εμπειρίες και καλές πρακτικές για βιώσιμη ανάπτυξη και να συζητήσουν τις ανάγκες και τα προβλήματα που εντόπισαν ορισμένοι υπό το φως των δυνατοτήτων και των λύσεων που προφέρουν άλλοι. Από τη συζήτηση προέκυψαν ανάγκες και προτεραιότητες που μοιράζονται όλες οι περιοχές, που συνδέονται, για παράδειγμα, με συνεργατικές  εμπειρίες στο τοπικό επίπεδο, με τη βιώσιμη διαχείριση των περιβαλλοντικών πόρων (νερό, έδαφος, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας) και, κυρίως, με τον τρόπο που θα καταστήσει τις δικές τους δραστηριότητες οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά βιώσιμες. 

Για τον Άνεμο Ανανέωσης

Ο Άνεμος Ανανέωσης είναι κοινωνική συνεταιριστική επιχείρησης (Κοιν.Σ.Επ) δημοσίου συμφέροντος, και ιδρύθηκε το 2014 για την προώθηση της κοινωνικής και πράσινης οικονομίας, του βιώσιμου τουρισμού, της δράσης για το κλίμα, της προώθησης της ενεργειακής αποτελεσματικότητας, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, των ενεργειακών συνεταιρισμών πολιτών και του διαλόγου των πολιτισμών. Μεταξύ άλλων έχει δημιουργεί και το καινοτόμο και συμπεριληπτικό WELCOMMON HOSTEL στην Αθήνα, ως παράδειγμα βιώσιμου τουρισμού αλλά και κέντρου εκπαίδευσης και ένταξης, αξιοποιώντας κοινωνική και πράσινη καινοτομία. 

Για το πρόγραμμα SMILO – MED

To Πρόγραμμα “Integrated management of the natural resources of small Mediterranean islands (SMILO-MED)” πραγματοποιείται σε 4 μεσογειακά νησιά (Porquerolles- Γαλλία, Σίφνος – Ελλάδα, Pakleni- Κροατία και Lipari -Ιταλία, με την υποστήριξη του Fondation Prince Albert II de Monaco, του Conservatoire du littoral, και του PIM Initiative. Στο πρόγραμμα συμμετέχουν το δίκτυο μικρών νησιών SMILO και ο Άνεμος Ανανέωσης, που συνεργάζεται με τον Δήμο Σίφνου. 

————————————————————————————————————————————————————————————————————————–

2nd Social Economy Mission – Visit and workshop in Sifnos of GRAPE partners

“Local Social Green Resilience Action Plans for small and peripheral territories”

Grant Agreement no. 101074093

The Municipality of Sifnos and Wind of Renewal hosted in Sifnos, 21-23 September, the 2nd Social Economy Mission of the European GRAPE project, with the participation of representatives of the project partners from “smallisolated” areas in Italy (the municipality of Mirabella Imbaccari in Sicily and the Municipality of Malegno in Northern Italy) and Spain (the Municipality of Bonares). The project, in which the Municipality of Sifnos is a partner, is supported also by the social economy actors Wind of Renewal, the Messina Community Foundation – Fondazione di Comunità di Messina (project coordinator) in Mirabella Imbaccari, Sol.Co. Camunia in Malegno, COOPINTE in Bonares and then by the European Network of Public Institutions and Social Economy Enterprises REVES and finally, the Andalusian regional network of cooperatives FAECTA, the Foundation of the Community of Messina – Fondazione di Comunità di Messina (project coordinator) for Mirabella Imbaccari, Sol.Co. Camunia for Malegno, COOPINTE for Bonares.  

The mission included exchanges of experiences and good practices between the partners, as well as two public events, a workshop on Sustainable Management of Sifnos Natural Resources on 21 September (Artemonas Cultural Centre), and a workshop on the exchange of Good Practices of Social Economy on 22 September (Prokofou Foundation). The events were a follow-up to the successful two-day workshop on “Sustainable Management of Sifnos’ Natural Resources” organised on 25 and 26 June in Sifnos.

The participants were also guided to the stands of the island representatives participating in the “Nikolaos Tselementes” Cycladic Gastronomy Festival, as well as to a small gastronomic tasting at the Lighthouse, organised in the framework of the Festival.

The aim of the social economy mission to Sifnos

The objectives of the visit were to introduce the partners to the island and the society of Sifnos, one of the regions participating in the programmeproject, following the 1st mission to Mirabella, Sicily. Through the project and cooperation, these societies communities will formulate a plan to enable them to face the challenges of the times, to improve their resilience and social organisation in the face of risks and crises, and to move towards green solutions, drawing on both the wider experience of the social economy and the knowledge and experience of traditional cooperation that they themselves have developed throughout history.

For the European COSME – GRAPE programmeproject. Social Green Resilience Project for Sifnos with the participation of citizens

These themes will be further developed and deepened in a total of 3 transnational missions: Mirabella, Sifnos and Bonares. The missions help to study and exchange experiences in order to develop, for each of the participating regions, a “Local Plan for Social Green Resilience” (4 in total), taking into account that these regions are small and have different needs, potentials, problems and opportunities compared to large cities and regions. A ‘recommendation document’ will also be produced for the replicability of the project and the involvement of other regions. A practical document online tool will also be developed to provide a basis for the development of the project and for the participation of other regions at European level.  

The sustainable management of water and small ecosystems, the cultivation of local seeds, trees and aromatic plants in Sifnos and in the island area in general, the preservation of soil fertility, the maintenance and restoration of dry stone walls, protection from erosion in the era of the climate crisis and the role of the social economy in agriculture, tourism, social services and energy will be topics for discussion in the context of the development of the ‘Social Green Resilience Plan for Sifnos’.

For its successful formulation there will be support and transfer of good practices from two programmes implemented in Sifnos, SMILO MED and COSME-GRAPE. The SMILO programme seeks to promote participatory planning of “Sustainable Management of Natural Resources” with emphasis on biodiversity, local varieties and dry stone walls, while the experience from GRAPE will be used to develop modern social economy structures as an evolution of the cooperative spirit that existed in Sifnos.

Some practical activities that will take place in Sifnos are

• the restoration of a small dry stone in an area, which will also be used as a training tool from experienced craftsmen to younger ones,
• the collection of data from other projects and research on the protection of Sifnos’ waters through a participatory model of water management, using traditional models of joint management and modern practices (reuse, use of grey water, awareness raising, highlighting of sources, mapping, etc.)
• highlighting the network of troughs, reservoirs, cisterns and wells, which constituted both wise management and an informal mapping of water sources,
• the collection of traditional seeds and also information on wise traditional farming practices and tree grafting, which can contribute to a sustainable future for agriculture in modern times, particularly in terms of food security; and
• exploring the role of dry stone in addressing the impacts of the climate crisis on islands.

Workshop on the Sustainable Management of Sifnos Natural Resources

The workshop organized on 21.9.2022, in the framework of the GRAPE project, was a collaboration of many actors.

It was also a continuation of a two-day workshop on “Sustainable Management of Natural Resources of Sifnos”, on 25 and 26 June 2022, where the issues of water management, the protection of wetlands and biotopes, the role of dry stones, how the climate crisis affects every sector and every activity, as well as our contribution to climate protection and adaptation to the new climate reality by utilizing modern “green solutions” and utilizing existing wise green practices from the past were discussed.

Some of the conclusions that emerged from the workshop:

A first inventory of 1700 rural buildings near paths in Sifnos

Katerina Kanakari (PhD, Environmental Scientist) developed, with a parallel photographic tour, the “important and complex role of dry stone buildings – cultural, ecological, climatic and agricultural“.  She also referred to a first record – with a project of the Prefecture and the Hellenic Society for Environment and Culture (2009) – of 1700 rural buildings (threshing floors, wine presses, cisterns, windmills, stables, etc.) that were in the vicinity of the main paths of the island. She noted that, with the rapid change in the landscape, it would make sense to continue such a survey, either in some part of the island, or in whole of it, or for a particular type of building, or to identify changes that had already been made. “The issue of recording in general terms the current image of the island is very important from every point of view, historical, archaeological, architectural, ethnological, cultural and social. Recording helps us see in a new light what is there that we took for granted or ignored.” She also suggested that the dry stone walls should also be recorded, since in order to make proposals for their preservation, the existing situation needs to be recorded.

In his intervention, Nikos Chrysogelos (President of Wind of Renewal) pointed out that the estimated 2,000 to 3,000 kilometres of dry stones (terraces) in Sifnos play a very important role in protecting the fertility of the soil, the enrichment of the underground aquifer, the creation of small ecosystems with plants, insects and small animals. They help both agriculture (resilient agriculture) and nature in general. But now we must also look at the contribution of the dry stone network in the face of the ecological and climate crisis, in the mitigation of extreme weather phenomena such as sandstorms and windstorms, floods, which due to the climate crisis are becoming more intense in our climate zone as well. In this context, we need to identify good practices, but also to formulate new financial and other tools that will make the management and restoration of dry stone sustainable, in the context of climate policy.

Martinos Gaitlich (biologist – environmentalist) in his speech “Small wetlands, biotopes of Sifnos and the importance of their sustainable management” highlighted their irreplaceable role for the protection of nature and for the local community.

George Loukis, Deputy Mayor of Civil Protection, referred to the 72 troughs and harbours that used to exist in Sifnos – now some have dried up or been destroyed -, to the effort of traditional water management in Sifnos and to the initiative of restoring one in Perama, near the monastery of Vrysi, where farmers used to start or pass through in the past.   

In her intervention, Alexandra Katsiri (Emeritus Professor of NTUA), entitled “Do as Sifnos has always done – Save water!”, stressed the need to communicate to the residents and visitors of Sifnos that water is scarce, making them aware of the wondrous ways in which the islanders from ancient times until the beginning of the 20th century managed water wisely. ShHe suggested that the City should promote water as a Public Good of high value. ShHe also proposed three awareness-raising actions to not waste water: A first action would be to highlight water monuments such as springs, wells, troughs, community cisterns, hovels, water fountains, etc. These monuments, once mapped and marked, could be incorporated into water trails or walks accessible to residents and visitors. A second action is to support the (re)operation of the sterns, even with financial incentives, both at the individual level and at the level of large hotels, as a means of smoothing the demand curve but also of irrigating green spaces. Finally, the third action, which will be addressed to all stakeholders on the island, is the drawing up of a communication strategy on the need to save water. In other words, to promote as a community water as a traditional ethical value and support the idea of conservation, saving and sustainability.

Particularly important was the intervention of Nikos Belios, President of the Sifnos Agricultural Beekeeping Cooperative and Yannis Loumidis, farmer and breeder, on agriculture and livestock farming today in Sifnos, traditional seeds and practices that can contribute to a sustainable future for agriculture in modern times. The two referred to the problems arising from the expansion of holiday/tourist constructions in agro – livestock areas and the often contradictory behaviour of owners liking the landscape but more as a “background”, without the agro – beekeeping and livestock activity, which they sometimes see as a nuisance!

For the Social Economy Good Practice Workshop

The “workshop for the exchange of experiences and good practices of the social economy” discussed :

– practices implemented in agriculture, tourism, culture and innovative methods of citizen participation in decision making at local level were discussed,

– ideas on how a small place, such as the regions participating in the programme, can move from a traditional local cooperative culture and organisation to modern forms of social economy to support their green transition.

In Italy and Spain there are well-developed social economy networks in the agricultural sector (cooperatives that produce and process and/or market their products, networks of consumer producers), in culture, energy (energy cooperatives) and tourism (cooperative hotels), in education and training (training centres, even university structures for training managers, such as the university of the Mondragon cooperative) and in the provision of public services.  

The Fondazione di Comunità di Messina, which supports social economy efforts, is creating, for example, a centre for the Mediterraneanto promote Sustainable Economy locally and in the whole Mediterranean by renovating and adapting the former princess’s noble palace in the town of Mirabella Imbaccari – which was given to itdonated to the Foundation for this purpose by a local congregation of nuns willing to support local development, perhaps in continuation of an earlier charitable project with a tradition in the area. He The Foundation has also set up a renewable energy cooperative plant (photovoltaic) for a decade, which has been generatinges for the past decade an income of 300-400,000 euros per year to support his its activities and promote green actions.

It was also interesting to learn about the development in the municipality of Bonares (Spain) of a platform for communication between the Municipality and citizens, especially the youngest ones, not only through social media but also through a Whatsapp network, where structured discussions can be held on Municipal issues, with the help of a moderator for each discussion.

First (1^st) social economy mission in Mirabella, Sicily

On the 13^th , 14^th  and 15^th of July, the first Social Economy Mission of the project took place in Mirabella Imbaccari at Palazzo Biscari. The Municipalities of Mirabella, Malegno (Italy), Bonares (Spain), Sifnos (Greece) participated in the mission, accompanied by the Community Foundation of Messina (project leader), by the cooperatives Sol.Co Camunia, Coopinte and Anemos Ananeosis / Wind of Renewal, by the European network REVES and FAECTA, a network of cooperatives in Andalusia.

The mission in Mirabella allowed the four regions involved to share experiences and good practices for sustainable development and to discuss the needs and problems identified by some in the light of the possibilities and solutions proposed by others. The discussion revealed needs and priorities shared by all regions, linked for example to cooperative experiences at local level, sustainable management of environmental resources (water, soil, renewable energy), as well as above all, how to make their own activities economically, socially and environmentally sustainable.

For Wind of Renewal

Tags:

Bonares COSME GRAPE Mirabella REVES ΑΝΕΜΟΣ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ Δήμος Σίφνου Κοινωνική Οικονομία

—————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————