Στη Σίφνο, σχεδιάζοντας από κοινού την πράσινη και κοινωνική μετάβαση
Ο Άνεμος Ανανέωσης /Wind of Renewal και ο Δήμος Σίφνου συνεργάζονται με τους άλλους εταίρους του έργου GRAPE, Τοπικό Κοινωνικό Πράσινο Σχέδιο Δράσης για μικρές και περιφερειακές περιοχές, που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για την πράσινη και κοινωνική μετάβαση της τοπικής κοινωνίας. Ένα Σχέδιο Δράσης είναι ένα χρήσιμο και αποτελεσματικό εργαλείο για τη μετάβαση μιας κοινότητας, εφόσον είναι αποτέλεσμα ενός δομημένου διαλόγου σε τοπικό επίπεδο και όχι μόνο μιας επιστημονικής εργασίας ή μιας μελέτης που εκπονήθηκε από μια ομάδα ειδικών. Γι’ αυτό ακολουθούμε μια συμμετοχική μεθοδολογία για την προετοιμασία του Σχεδίου Δράσης.
Η ενδυνάμωση της τοπικής κοινωνίας είναι σημαντική για τη βιώσιμη ευημερία της. Η συμμετοχή του κοινού στον σχεδιασμό για την πράσινη μετάβαση είναι ένα βασικό ζήτημα. Η ενίσχυση και η αναβάθμιση της τοπικής γνώσης για την προστασία και τη βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων είναι καθοριστικός παράγοντας επιβίωσης και ανθεκτικότητας. Είναι ολοένα και πιο σαφές ότι η παγκόσμια προσπάθεια για την προστασία των φυσικών πόρων και του οικοσυστήματος συνδέεται με την προσπάθεια βιωσιμότητας σε τοπικό επίπεδο και με την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής.
Η τοπική σοφία δεν είναι μόνο μια θεωρία. Υπάρχουν καλά παραδείγματα παρουσίας της σε τοπικό επίπεδο, στις καθημερινές πρακτικές. Για παράδειγμα, το δίκτυο ξερολιθιάς περιλαμβάνει όχι μόνο πέτρες αλλά και γνώση και μαεστρία, στο πλαίσιο αυτού που σήμερα ονομάζουμε «λύσεις βασισμένες στη φύση» ή πράσινη υποδομή.
Για αυτό, επιδιώκουμε να ενσωματώσουμε την παραδοσιακή σοφία στη σύγχρονη επιστημονική γνώση, τη στρατηγική αειφορίας, την πράσινη μετάβαση και την κλιματική πολιτική. Για αιώνες, η ανθρώπινη παρέμβαση στο χώρο ενσωματωνόταν στο περιβάλλον, όπως βλέπουμε σε τοπικό επίπεδο, ήταν αναπόσπαστο μέρος του, και χρησιμοποίησε με σύνεση τους φυσικούς πόρους, διατηρώντας τους για μεγάλο χρονικό διάστημα. Σκοπεύουμε να αξιοποιήσουμε την εμπειρία άλλων νησιών, τη συλλογική γνώση, τις ανταλλαγές καλών πρακτικών, τα σύγχρονα εργαλεία καταγραφής και ανάδειξης της σημασίας της τοπικής εμπειρίας για μια μελλοντική πράσινη και κοινωνικά ανθεκτική κοινωνία.
Διάλογος και συμμετοχή του κοινού σε τοπικό επίπεδο
Ξεκινήσαμε με διάγνωση και SWOT ανάλυση, κάτι που θα βοηθήσει στη διαμόρφωση και επίτευξη των στόχων του Σχεδίου Δράσης για την Πράσινη Κοινωνική Ανθεκτικότητα της Σίφνου. Κατά την SWOT ανάλυση μελετώνται τα δυνατά και αδύνατα σημεία της Σίφνου, καθώς και οι ευκαιρίες και οι απειλές που υπάρχουν. Τα δυνατά σημεία και οι αδυναμίες αφορούν κυρίως το εσωτερικό περιβάλλον της Σίφνου και της κοινωνίας της (π.χ, φύση, ανθρωπογενές απόθεμα, πολιτισμός, ανθρώπινο κεφάλαιο, οικονομικές δυνατότητες, κοινωνική συνοχή, παράδοση, επαφή με τις εξελίξεις και την καινοτομία κ.λπ.). Αντίθετα, οι ευκαιρίες και οι απειλές αντικατοπτρίζουν παράγοντες του ευρύτερου περιβάλλοντος – φυσικούς, κοινωνικούς, οικονομικούς, διοικητικούς και πολιτικούς, τους οποίους η Σίφνος θα πρέπει να εντοπίσει, να λάβει υπόψη της, να δει την προσαρμογή της στα νέα δεδομένα και να υιοθετήσει στόχους που ανταποκρίνονται σε αυτές τις παρούσες και μελλοντικές προκλήσεις.
Για μερικές εβδομάδες υπήρχε μια διαδικτυακή συνεργασία ώστε να διαμορφωθεί αυτή η ανάλυση όσο το δυνατόν πιο συμμετοχικά, και στην πορεία η κυκλοφορία του πρώτου σχεδίου διάγνωσης επέτρεψε μια ευρύτερη συζήτηση και τελική διαμόρφωση. Στην πρώτη επεξεργασία της ανάλυσης SWOT, λάβαμε υπόψη στοιχεία που προέκυψαν από τη διοργάνωση δύο ημερίδων, τον Ιούνιο και τον Σεπτέμβριο του 2022, εργαστηρίων και θεματικών συναντήσεων που πραγματοποιήθηκαν με ευθύνη της Επιτροπής Αειφόρου Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Σίφνου, παρεμβάσεων και εμπειριών από προηγούμενες δραστηριότητες στη Σίφνο, στοιχεία από έρευνες καθώς και από την πρόσφατη συζήτηση με κατοίκους για θέματα καλλιεργειών και την καταγραφή τοπικών ποικιλιών και σπόρων (Φεβρουάριος 2023) καθώς και παρατηρήσεις και προτάσεις κατοίκων του νησιού.
Χρησιμοποιήσαμε αποτελέσματα και εργαλεία, όπως η Επιτροπή Αειφόρου Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Σίφνου, που προέκυψαν από ένα άλλο έργο, το πρόγραμμα SMILO MED Αειφόρος Διαχείριση Φυσικών Πόρων Σίφνου.
Η διαδικασία
Με αφορμή τα δύο προγράμματα (GRAPE – COSME και SMILO MED):
- Κάθε μήνα συναντιόμασταν και συζητούσαμε ένα σημαντικό θέμα για τη Σίφνο, καταγράφαμε υπάρχουσες εμπειρίες, καλές πρακτικές, αναζητούσαμε μορφές δομών και νέες προτάσεις για να διαμορφώσουμε ένα Πράσινο και Κοινωνικό Πρόγραμμα Δράσης που θα προταθεί στο Δημοτικό Συμβούλιο για διαμόρφωση μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής της κοινωνίας της Σίφνου;
- Συνδιοργανώσαμε μαζί με άλλους τοπικούς παράγοντες δύο συνέδρια για την αειφόρο (βιώσιμη) διαχείριση των φυσικών πόρων της Σίφνου (Ιούνιος και Σεπτέμβριος 2022) και ένα εργαστήριο για την κοινωνική οικονομία (Σεπτέμβριος 2022) με τη συμμετοχή εκπροσώπων από ευρωπαϊκά δίκτυα αλλά και από μικρούς δήμους της Ισπανίας και Ιταλίας, εταίρους του προγράμματος;
- Οργανώσαμε, επίσης, μια σειρά από εργαστήρια και συζητήσεις σχετικά με:(α) την περιοχή NATURA της Σίφνου (Δεκέμβριος 2022), (β) «Ιστορίες για το νερό στη Σίφνο – από το παρελθόν προς ένα βιώσιμο μέλλον» (Ιανουάριος 2023);
- Από 24 έως 27.2.2023 μαζί με τον ειδικό/ γεωπόνο Ροίκο Θανόπουλο είχαμε μια πολύ ενδιαφέρουσα εμπειρία συστηματικής καταγραφής της μνήμης της βιώσιμης τοπικής γεωργίας και των τοπικών ποικιλιών/ ειδών που καλλιεργούνταν στη Σίφνο. Συγκεντρώσαμε, επίσης, δείγματα τοπικών σπόρων, φυτών και δέντρων που καλλιεργούνται ακόμα και σήμερα. Είναι εντυπωσιακό αυτό που μάθαμε από αυτή τη διαδικασία. Γι’ αυτό αποφασίσαμε να συγκεντρώσουμε και να δωρίσουμε στην εθνική τράπεζα σπόρων όλο το γενετικό υλικό που έχουμε συγκεντρώσει και να καταγράψουμε όλες τις συζητήσεις με τους ντόπιους. Δεν είναι μόνο χρήσιμο ως αναμνηστικό και πολιτιστικό υλικό αλλά και ως βάση για μια δυναμική αναγέννηση της γεωργίας στη Σίφνο.
Μετά από κάθε εργαστήριο δημοσιεύουμε τα αποτελέσματα και προσπαθούμε να συμπεριλάβουμε τις προτάσεις και τις προσεγγίσεις που προκύπτουν από τη συζήτηση.
Οι συμμετέχοντες/ουσες
Ποιοι συμμετείχαν στα εργαστήρια, συνέδρια και συναντήσεις:
- Ο πρόεδρος και μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου, αντιδήμαρχος καθώς και μέλος του Περιφερειακού Συμβουλίου Νοτίου Αιγαίου, πρώην δήμαρχοι κ.λπ;
- Μέλη του Ανέμου Ανανέωσης / Wind of Renewal και άλλα μέλη της Επιτροπής Βιώσιμης Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Σίφνου
- Ο Αγροτικός και Μελισσοκομικός Συνεταιρισμός και τοπικοί αγρότες, αρκετοί νέοι
- Μέλη του Πολιτιστικού Συλλόγου και του Πολιτιστικού Κέντρου Σίφνου
- Μέλη του Συλλόγου Γυναικών Σίφνου ΣΜΑΡΙ
- Εκπρόσωποι τοπικών επιχειρήσεων
- Νέοι κάτοικοι διαφορετικής καταγωγής;
- Σιφνιοί/Σιφνιές που ζουν εκτός νησιού, π.χ. στην Αθήνα,
- Εμπειρογνώμονες π.χ. αρχιτέκτονες, μηχανικοί, καθηγητές πανεπιστημίου που είναι φίλοι της Σίφνου ή συνδέονται με τους ντόπιους, ερευνητές, εκπρόσωποι περιβαλλοντικών και πολιτιστικών οργανισμών που υποστηρίζουν ή υλοποιούν έργα που σχετίζονται με διάφορα θέματα της νησιωτικής ζωής.
Τέλος, επισημάνουμε ότι πρέπει να εργαστούμε πιο συστηματικά για την προσέλκυση περισσότερων νέων στις διαδικασίες αυτές και ιδιαίτερα ατόμων που έχουν ενδιαφέρον να εργαστούν ως επαγγελματίες που δεν σχετίζονται άμεσα με τον τουρισμό.
In Sifnos, planning green social transition together
Anemos Ananeosis / Wind of Renewal and the Municipality of Sifnos are working together with the other partners of the GRAPE project, «Local Social Green Action Plan for small and peripheral territories», co-financed by EU Commission, for the green and social transition of the local community. An Action Plan is a useful and efficient tool for the transition of a community as long as it is a result of a structured dialogue at the local level and not only a scientific paper or a study produced by a group of experts. This is why we are following a participatory methodology for the preparation of the Action Plan.
Empowerment of the local community is important for its sustainable prosperity. Public participation in planning for green transition is a key issue. Strengthening and upgrading local knowledge for the protection and sustainable management of natural resources is a decisive factor for survival and resilience. It is increasingly clear that the global effort to protect natural resources and the ecosystem is linked to the effort of sustainability at the local level and to the strengthening of social cohesion.
The local wisdom is not only a theory. There are good examples of its presence at the local level, in the daily practices. For example, the dry stone network includes not only stones but also knowledge and mastery, in the context of what today we call «nature based solutions» or green infrastructure.
For this, we seek to integrate traditional wisdom into modern scientific knowledge, sustainability strategy, green transition and climate policy. For centuries, human intervention in space was integrated into the environment, as we see at the local level, it was an integral part of it, and used wisely the natural resources, preserving them for a long time. We intend to capitalize the experience of other islands, collective knowledge, exchanges of good practices, modern tools for recording and highlighting the importance of local experience for a future green and social resilient society.
Dialogue and public participation at the local level
We started with a diagnosis and SWOT analysis. This analysis will help to formulate the objectives of the Action Plan for Green Social Resilience of Sifnos and their achievement. During the SWOT analysis, the strengths and weaknesses of Sifnos are studied, as well as the opportunities and threats that exist. The strengths and weaknesses mainly concern the internal environment of Sifnos and its society (e.g. nature, man-made stock, culture, human capital, social organization, staff and executive skills, qualities and characteristics of the local community, financial potential, cohesion , tradition, contact with developments and innovation, etc.). On the contrary, opportunities and threats reflect factors of the wider environment – physical, social, economic, administrative and political, which Sifnos should identify, take into account, see its adaptation to the new facts and adopt goals that respond to these present and future challenges.
For some weeks there has been an online collaboration to shape this analysis as participatory as possible, and along the way the release of the first draft diagnosis allows a wider discussion and final shaping. In the first processing of the SWOT analysis, we took into account elements that emerged from the organization of two days, in June and September 2022, workshops and thematic meetings held under the responsibility of the Committee for Sustainable Management of Natural Resources of Sifnos, interventions and experiences from previous activities in Sifnos, data from surveys as well as the recent recording of local varieties and seeds (February 2023) as well as observations and suggestions of people from the island.
We have used outcomes and tools like the Committee for Sustainable Management of Natural Resources of Sifnos, arising from another project, the SMILO MED program «Sustainable Management of Natural Resources of Sifnos».
The process
On the occasion of the two programs (GRAPE – COSME and SMILO MED):
- every month we meet and discuss an important issue for Sifnos, we record existing experience, good practices, we look for forms of structures and new proposals in order to formulate a Green and Social Action Plan that will be proposed to the Municipal Council to form a long-term strategy of Sifnos society:
- we co-organised together with other local actors two conferences on sustainable management of natural resources (June and September 2022), and a workshop on the social economy (September 2022 with the participation of representatives from European networks but also from small municipalities in Spain and Italy);
- We also organised a series of workshops and discussions on: (a) the NATURA area of Sifnos (December 2022); (b) «Stories about water in Sifnos – from the part to a sustainable future» (January 2023);
- From 24 to 27.2.2023 together with the expert/agronomist Roikos Thanopoulos we had a very interesting experience of systematically recording the memory of sustainable local farming and of local varieties/ species that were cultivated in Sifnos. We have also collected samples of local seeds, plants and trees that are still cultivated today. It’s impressive what we have learned from this process. This is why we decided to collect and donate to the national seeds bank all the genetic material we have collected and to record all the discussions with local people. It is not only useful as a memory and cultural material but also as a basis for a dynamic renaissance of agriculture in Sifnos.
After every workshop we publish a follow up and we try to include the proposals and approaches arising from the debate.
The participants
Who participated in the workshops, conferences and meetings:
- Members of the Municipal Council, like the presidents of it, the vice mayor, counselors as well as a member of the Regional Council of South Aegean, formes mayors etc;
- Wind of Renewal and other members of the Committee for the Sustainable Management of Sifnos Natural resources;
- Farmers and beekeepers cooperative and local farmers;
- Members of the Cultural Union of Sifnos;
- Members of the Cultural Center of Sifnos;
- Members of the Women Union of Sifnos SMARI;
- Members of the Union of local Entrepreneurs and the Union of touristic Enterprises – Rooms to rents;
- Teachers;
- Inhabitants of different origin;
- Sifnians living out of the island, eg in Athen.
- Experts eg architects, engineers, professors who are friends of Sifnos or are connected with the local people and some researchers and environmental and cultural organizations supporting projects related to different issues of the insular life.
We have to work systematically on attracting more young people and especially persons who have an interest to work as professionals not related directly to tourism.
Αυτό το έγγραφο αντικατοπτρίζει μόνο τις απόψεις των συγγραφέων και της κοινοπραξίας GRAPE. Η Επιτροπή δεν μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνη για οποιαδήποτε χρήση των πληροφοριών που περιέχονται σε αυτό.
This document reflects the views only of the Author and the GRAPE Consortium. The Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein.
Αφήστε μια απάντηση